Kitba ta’ Rev. Dr Paul Sciberras
16 οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτῶν ἐκρατοῦντο τοῦ μὴ ἐπιγνῶναι αὐτόν.
18 ἀποκριθεὶς δὲ εἷς ὀνόματι Κλεοπᾶς εἶπεν πρὸς αὐτόν· σὺ μόνος παροικεῖς Ἰερουσαλὴμ καὶ οὐκ ἔγνως τὰ γενόμενα ἐν αὐτῇ ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις;
23 καὶ μὴ εὑροῦσαι τὸ σῶμα αὐτοῦ ἦλθον λέγουσαι καὶ ὀπτασίαν ἀγγέλων ἑωρακέναι, οἳ λέγουσιν αὐτὸν ζῆν.
24 καὶ ἀπῆλθόν τινες τῶν σὺν ἡμῖν ἐπὶ τὸ μνημεῖον καὶ εὗρον οὕτως καθὼς καὶ αἱ γυναῖκες εἶπον, αὐτὸν δὲ οὐκ εἶδον.
25 Καὶ αὐτὸς εἶπεν πρὸς αὐτούς· ὦ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τῇ καρδίᾳ τοῦ πιστεύειν ἐπὶ πᾶσιν οἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται·
31 αὐτῶν δὲ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν· καὶ αὐτὸς ἄφαντος ἐγένετο ἀπ᾽ αὐτῶν.
34 λέγοντας ὅτι ὄντως ἠγέρθη ὁ κύριος καὶ ὤφθη Σίμωνι.
35 καὶ αὐτοὶ ἐξηγοῦντο τὰ ἐν τῇ ὁδῷ καὶ ὡς ἐγνώσθη αὐτοῖς ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου.
Spunti kateketiċi
L-erba’ verbi tat-tkellim – modi kif tasal il-Kelma f’Luqa 24:13-35
Fil-perikopa, jiġifieri t-test tal-Evanġelju tar-rakkont taż-żewġ dixxipli ta’ Għemmaws, Luqa jagħmel użu minn erba’ verbi li għandhom x’jaqsmu mal-komunikazzjoni tal-kliem jew tal-Kelma.
Fil-vv.13-14:
13 Καὶ ἰδοὺ δύο ἐξ αὐτῶν ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ ἦσαν πορευόμενοι εἰς κώμην ἀπέχουσαν σταδίους ἑξήκοντα ἀπὸ Ἰερουσαλήμ, ᾗ ὄνομα Ἐμμαοῦς,
14 καὶ αὐτοὶ ὡμίλουν πρὸς ἀλλήλους περὶ πάντων τῶν συμβεβηκότων τούτων.
15 καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ὁμιλεῖν αὐτοὺς καὶ συζητεῖν καὶ αὐτὸς Ἰησοῦς ἐγγίσας συνεπορεύετο αὐτοῖς
13 Dakinhar stess ġara li tnejn minnhom kienu sejrin lejn raħal jismu Għemmaws, xi 60 stadju bogħod minn Ġerusalemm,
14 jitħaddtu bejniethom fuq kulma kien ġara.
15 Huma u jitħaddtu u jitkixxfu bejniethom, Ġesù nnifsu resaq lejhom u baqa’ miexi magħhom.
Qabel ma kienu akkumpanjati minn Ġesù, il-Mulej Irxoxt, iż-żewġ dixxipli kienu “jitħaddtu bejniethom [ma’ xulxin]”. It-tifsira ewlenija tal-verb ὁμιλεῖν (ħomilein) hi “ikun f’assoċjazzjoni ma’ xi ħadd”; imbagħad “tħadded”. L-isfumatura tal-verb li hi enfasizzata f’dan il-kuntest hi li jekk il-Mulej Irxoxt mhux miexi magħna, allura nkunu magħluqin fina nfusna, imdawrin lejna nfusna. Jekk dan il-verb hu l-verb li tana n-nom ‘omelija’, x’jgħidilna dan fir-rigward tal-predikazzjoni tagħna?
Il-verb συζητεῖν (suzetein) fil-v.15 għandu wkoll it-tifsira ta’ ‘jikkontesta, jargumenta ma’’.
v.17
17 εἶπεν δὲ πρὸς αὐτούς· τίνες οἱ λόγοι οὗτοι οὓς ἀντιβάλλετε πρὸς ἀλλήλους περιπατοῦντες; καὶ ἐστάθησαν σκυθρωποί.
17 U hu qalilhom: “X’intom tgħidu bejnietkom intom u miexja?” U huma waqfu, b’ħarsa ta’ niket fuq wiċċhom [x’inhu dal-kliem li qegħdin titfgħu lil xulxin]
Propjament, il-verb ἀντιβάλλειν (antibállein) litteralment ifisser ‘qiegħed jew poġġa kontra, tefa’ ʼl quddiem u lura’; b’mod figurattiv, f’kuntest ta’ kliem jew ideat ‘argumenta dwar, iddiskuta ma’; fenda d-daqqiet’, hekk kif ittieħed mil-lingwaġġ tal-boxing.
Sakemm mhux il-Mulej Irxoxt li jiftaħ l-Iskrittura għalina, aħna mqiegħda kontra xulxin, aħna biss infendu d-daqqiet bil-kliem kontra xulxin.
v.27
27 καὶ ἀρξάμενος ἀπὸ Μωϋσέως καὶ ἀπὸ πάντων τῶν προφητῶν διερμήνευσεν αὐτοῖς ἐν πάσαις ταῖς γραφαῖς τὰ περὶ ἑαυτοῦ.
27 U beda minn Mosè u l-Profeti kollha jfissrilhom kulma kien hemm fl-Iskrittura fuqu.
Hu waħdu jista’ ‘jittraduċi’ għalina t-tifsira tal-Iskrittura. Mosè kien ikkunsidrat bħala l-awtur tat-Torà/Pentatewku, u l-Profeti l-interpreti tat-Torà. Allura Mosè jinterpreta l-moħħ ta’ Alla għall-Poplu ta’ Iżrael; il-Profeti jinterpretaw moħħ Mosè. Il-Mulej Irxoxt jfisser l-Iskrittura kollha għalina hekk kif jilħqu l-qofol fih.
vv.31-35
31 αὐτῶν δὲ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν· καὶ αὐτὸς ἄφαντος ἐγένετο ἀπ᾽ αὐτῶν.
32 καὶ εἶπαν πρὸς ἀλλήλους· οὐχὶ ἡ καρδία ἡμῶν καιομένη ἦν [ἐν ἡμῖν] ὡς ἐλάλει ἡμῖν ἐν τῇ ὁδῷ, ὡς διήνοιγεν ἡμῖν τὰς γραφάς;
33 καὶ ἀναστάντες αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ὑπέστρεψαν εἰς Ἰερουσαλὴμ καὶ εὗρον ἠθροισμένους τοὺς ἕνδεκα καὶ τοὺς σὺν αὐτοῖς
34 λέγοντας ὅτι ὄντως ἠγέρθη ὁ κύριος καὶ ὤφθη Σίμωνι
35 καὶ αὐτοὶ ἐξηγοῦντο τὰ ἐν τῇ ὁδῷ καὶ ὡς ἐγνώσθη αὐτοῖς ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου.
31 Imbagħad infetħulhom għajnejhom u għarfuh, iżda hu għab minn quddiemhom.
32 U wieħed lill-ieħor bdew jgħidu: “Ma kinitx imkebbsa qalbna ġewwa fina hu u jkellimna fit-triq u jfissrilna [jiftħilna] l-Iskrittura?”
33 Dak il-ħin stess qamu u reġgħu lura Ġerusalemm. Hemm sabu lill-Ħdax u lil sħabhom miġbura flimkien,
34 u dawn qalulhom: “Il-Mulej qam tassew, u deher lil Xmun!”
35 U huma wkoll tgħarrfulhom x’kien ġralhom fit-triq, u kif kienu għarfuh fil-qsim tal-ħobż.
Meta jinfetħulna għajnejna, jiġifieri, meta jkollna fidi fil-kliem tal-Mulej Irxoxt li nistgħu nifhmu dak li jiftaħ għalina fl-Iskrittura.
Issa, f’liema mument infetħu għajnejhom u għarfuh? Fil-mument tal-κλάσις τοῦ ἄρτου (klásis tou ártou), il-mument tal-qsim tal-ħobż. Meta l-Mulej Irxoxt (ħaj mill-ġdid għal dejjem, bħala garanzija tal-aċċettazzjoni mill-Missier tal-offerta tiegħu) jikser jew jaqsam lilu nnifsu għalina, f’dik l-azzjoni nnifisha, hu wkoll ikun jiftaħ il-Kelma ta’ Alla għalina. Id-dixxipli, fil-fatt, jgħidu li qalbhom kienet taqbad ġewwa fihom fil-mument li għarfuh, l-istess bħalma kienu waqt li kien qiegħed jiftħilhom l-Iskrittura.
L-Iskrittura titwettaq anke fil-mument tal-Qsim tal-Ħobż. Dan hu wieħed mill-mumenti speċjali fejn il-Kelma twettaq dak li tkun qed tgħid: fil-kliem tal-Konsagrazzjoni, kliem Ġesù fuq il-ħobż u l-inbid, il-ħobż u l-inbid tabilħaqq isiru dak li qed jgħid il-kliem! Il-ħobż isir tabilħaqq il-Ġisem u l-inbid isir id-Demm ta’ Ġesù Kristu.
Luqa, fl-episodju ta’ Ġesù fis-Sinagoga ta’ Nazaret (4:16-30), jirrakkonta kif Ġesù, wara li jagħti lura l-iskroll ta’ Iżaija lill-qaddej (dak li se jkun qed jgħid minn issa ʼl quddiem hu tiegħu, mhux kitba ta’ Iżaija), qagħad bilqiegħda u, hekk kif għajnejn kulħadd kienu msammrin fuqu (bħalma għajnejn id-Dixxipli ta’ Għemmaws infetħu) beda jgħid: “Din il-kitba seħħet illum fis-smigħ tagħkom [waqt li qegħdin tisimgħu] (v.21).
X’kienet “din l-Iskrittura” li kienet twettqet waqt li hu kien qiegħed ixandarha, u dawk preżenti kienu qegħdin jisimgħuha? Kienet il-profezija ta’ Iżaija (wieħed mill-aktar profeti magħrufa): “18 L-Ispirtu tal-Mulej fuqi, għax hu kkonsagrani biex inxandar l-aħbar tajba lill-foqra. Hu bagħatni nxandar il-ħelsien lill-maħqurin u ftuħ l-għajnejn lill-għomja, biex inġib il-ħelsien lil dawk li huma fil-jasar, 19 biex inxandar is-sena ta’ grazzja tal-Mulej” (4:18-19). Mhux dan li jfisser “il-ksir/qsim tal-ħobż”? Mhux hekk Ġesù jikser/jaqsam il-ħobż għalina? Mhux dak li għamel matul il-ministeru pubbliku tiegħu?
Minnufih reġgħu lura lejn Ġerusalemm, fejn sabu l-Ħdax-il Appostlu (b’Ġuda inqas; għax Mattija kien għadu ma ntagħżilx – Atti 1:21-26) u ’l sħabhom. Dawn bdew jaqsmu magħhom l-aħbar meraviljuża li l-Mulej Ġesù kien tassew qam mill-imwiet u deher lil Xmun Pietru.
Madankollu, din l-aħbar kbira mill-Appostli u l-ewwel xhieda okulari tista’ tiġi vverifikata faċilment fuq livell estern u tanġibbli. Bosta xhieda setgħu jixhdu li kienu diġà raw lill-Mulej Irxoxt (24:1-11). Xmun Pietru kien ġera lejn il-qabar wara l-aħbar tal-qawmien min-nisa (24:12). Dak li ż-żewġ dixxipli minn Għemmaws, li ma kinux Appostli jew parti mill-grupp taċ-ċirku ta’ ġewwa tad-dixxipli, kellhom x’jaqsmu kienet aħbar ferm akbar. Kellhom aħbar li ma setgħetx tinħakem fuq livell materjali jew fiżiku. Min-naħa tagħhom, huma qasmu l-aħbar dwar kif kienu għarfuh fil-qsim tal-ħobż (mhux fil-biċċiet miksura tal-ħobż, imma fil-qsim ta’ dak il-ħobż!) (v.35), u kif kien messhom għarfuh bl-istess mod meta kien “jaqsam” il-kelma tal-Iskrittura magħhom fit-triq flimkien minn Ġerusalemm lejn Għemmaws (v.32). Luqa f’v.35 juża l-istess verb biex jgħid li “tgħarrfulhom x’kien ġralhom fit-triq, u kif kienu għarfuh fil-qsim tal-ħobż” li Ġwanni juża f’1:18 (wara d-deskrizzjoni sublimi tal-Inkarnazzjoni fil-Prologu): ἐξηγοῦντο(eksegounto). Fi Ġwanni 1:18, għandna: “Lil Alla għadu ħadd ma rah [iż-żewġ dixxipli għarfuh fil-qsim tal-ħobż]; imma l-Iben il-waħdieni ta’ Alla, li hu fi ħdan il-Missier, għarrafhulna (ἐξηγήσατο eksegesato) [għamilha possibbli li naraw/nirrikonoxxu l-Missier].
Żewġ dixxipli lajċi – waħda aktarx mara – jaqsmu aħbar li hi ferm iktar profonda u tinvolvi konvinzjoni ħafna iktar leali minn dik maqsuma mill-Ħdax-il Appostlu stess! Dak li hu aktar tal-għaġeb hu li Ġesù nnifsu jikkonferma din l-aħbar kbira u spiritwali maqsuma miż-żewġ dixxipli lajċi: jidher lill-grupp kollu fil-mument stess li dawn it-tnejn kienu għadhom jitkellmu! Hu jikkonferma l-preżenza glorjuża tiegħu billi jagħtihom il-paċi tiegħu.
Hekk kif jistedinna għall-mejda tal-Ġisem u d-Demm tiegħu, hekk ukoll jistedinna għall-mejda tal-Kelma tiegħu (Dei verbum # 21).
Dan hu li nagħmlu fil-Quddiesa. Dan hu li niċċelebraw fil-Quddiesa: dak li nġibu mill-ħajja tagħna ta’ kuljum biex niċċelebraw flimkien ma’ Ġesù fil-Quddiesa. Dan hu li nieħdu mill-artal lura d-dar, fuq il-postijiet tax-xogħol tagħna, fil-ħwienet minn fejn nixtru l-bżonnijiet tagħna, u fil-postijiet ta’ rikreazzjoni … Mill-artal għall-ħajja tagħna ta’ kuljum. Hekk inkun nagħmel lil Alla magħruf/viżibbli/rikonoxxibbli għall-oħrajn!